AROZTEGIA: ESPEKULAZIOA ETA INPOSAKETA
(16. Metazirin argitaratutako testua)
Aroztegiako
hirigintza egitasmoaren inguruko testu honetan, proiektua ezaugarritzen duten
gako nagusiak aipatuko ditugu, bertze testuinguetarako interesgarriak izan
daitezkeen gogoetak, ikuspegiak eta esperientziak batez ere landuz; ez da,
hortaz, kontaketa xehe eta gertakarien bilduma kronologikoa izanen.
Aroztegiakoa
Baztango Lekaroz herrian egin nahi duten helburu sozialik gabeko hirigintza
egitasmoa da. Egitasmoaren arabera 252 etxebizitza, golf belagia, luxuzko
hotela, apartahotela eta bertze zenbait eraikin eginen dituzte, guztiak ere
Aroztegia jauregiaren inguruan hedatzen den 40 hektareako lur-eremuan.
Egitasmoaren
sustatzailea Palacio de Aroztegia da, eta beraien erranetan egitasmoa
turistikoa da. Egitasmoa babestu eta onartu zuen aitzineko
Baztango Udalak ere (NaBai eta UPN) argudio hori
erabili zuen. Haatik, hirigintza egitasmo espekulatzailea bertzerik ez
da, gauetik egunera 40 hektarea lurzoru urbanizaezin, urbanizagarrian sailkatu
eta hortik erdietsitako etekinekin berehalako irabaziak eskuratzeko. Jokaldia
begibistakoa da, krisiaren aitzineko urteetan lurzoru urbanizaezinaren m²ak
0,93€ balio zituen, urbanizagarriak berriz 23€; hau da, merkatuko prezioen
estimazioen arabera eremuak 372.000€ balio izatetik 9.200.000€ko balioa izatera
pasatuko litzateke. A ze mauka!
Noski, sustatzailea
nor den argitzeak egitasmoaren izaeraren berri zehatzagoa emanen liguke; zeren Palacio
de Aroztegia elkartea Inmobiliaria Caixa Galiciak eta Baztango
Arozarena-Urbistondo familiako kideek osatzen baitute. Lehenengoari buruz dena
errana da, aurrezki kutxa baten higiezinen inbertsioetarako atala da, beraien
bezeroendako inbertsio errentagarrienak bilatu bertze helbururik ez duena; eta
bigarrenari buruz, 2011ko ekainean prentsan jakin ahal izan zenez, familiako
buruetako bat zerga iruzurrean harrapatu zuten, eta kartzela sahiesteko,
fiskaltzarekin Estatuko Zergen Agentziari 2,4 milioi euroko kalte-ordaina
ordaintzeko akordioa egin zuen. Ezbairik gabe, herri batek behar dituen
sustatzaile eta ekintzaile eredugarriak.
Nolanahi ere den,
urte hauetako esperientziak erakutsi duenez ustez turistikoak diren egitasmo
horiek, ez dira inoiz hala izan, golf belagi guztiak defizitarioak baitira eta
bideragarriak egiten dituena, oinarrian duten hirigintza egitasmoa da; horrela
lehenak azken hauek zuritzeko erabiltzen dituzte. Alta, egitasmoa turistikoa
izateak ere ez luke halabeharrez golfa eta luxuzko hotelaren egitea
justifikatuko; golfak inguruarendako ondorio aski kaltegarriak ditu: uraren
erabilera zarrastaltzailea, topografiaren berdinketa, pestizida eta ongarri
kimiko eta kutsagarrien erabilera etengabea, nekazal lurrei buruzko presioa…
Bertzalde, jendeen eta baliabideen esplotazioan oinarrituriko aberastunaren
pilaketaren erakustaldia egitea eta jende horiendako azpiegiturak egitea
–luxuzko hotela- ez da inolaz ere onartzen ahal.
Gaia aski larria
da, zeren Baztanek, Euskal Herriko herri gehienek bezala azkeneko urteetan
alimaleko hirigintza presioa jasan baitu, eta horregatik, Aroztegiako egitasmo
horrek berez jasangaitza den egoera bat indartzen baitu. Baztango hiri-garapena
arautzeko 2002. urtean Udal Plana onartu zen, horren arabera nahiz aitzineko
hamarraldian gainbehera demografiko jarraitua ezagutu 1665 bizitza berri egitea
aurrikusi zuten, bertze horrenbertze lurzoru urbanizagarri gisa sailkatuz.
2001ean 7501 biztanle ginen eta 2012rako 11.000 biztanleko proiekzioa egin
zuten, hau da, %31ko hazkundea. Haatik, hamarraldiaren hazkundea 2010eko datuak
kontuan hartuta %7,2koa izan da, 8081rat iritsiz. Hala, merkatuak hanpatutako
ikusmolde horrek herri inguruetako lur guztiak - nekazaritzako hoberenak- ,
urbanizagarri gisa sailkatzea ekarri zuen. Betiere, bizi izandako hazkunde
ttipia modu homegeneoan Baztango herri guztietarat bideratu beharrean Elizondon
izan da gehienik, bailarak irabazi dituen 483 biztanleetatik 441 Elizondon
pausatu baitira; horrek bistan denez, bailara barnean desoreka handiak eragin
ditu.
Horrekin aski ez,
eta 2001eko zentsoko datuen arabera Baztango etxebizitzen %23 hutsik zegoena
kontuan hartu behar da, eta %14 berriz, bigarren bizitza zena. Hau da, inongo
oinarririk ez zuten beraien aurrikuspen demografikoak egiazkoak izatera,
zentzuzkoena bizitzen-parkean eragitea izanen litzateke, eta ez eraikuntza
neurrigabe eta eroa bazkatzea; eta egiazki, bazkatu diogularik, bazkatu diogu,
zeren Baztanen inoiz baino gehiago eraiki baita, 2001eko zentsoko azken datuen
arabera 1991-2001 artean XX. mendeko etxeen %33 eraiki baitzen, bistan denez,
ondoko urteetako datuak eskura izatera emaitzak ikusgarriagoak lirateke. Eta
sektorea ere, modu berean hazi da, 2001ean populazio aktiboaren %13,1 (1981ean,
%5,4) bertan ari baitzen. Hala, testuinguru burugabe horretan, etxeak egiteko
oraino Udal Planak zehaztutako lurzoru urbanizagarri aski egonda, Palacio de
Aroztegiakoek Baztango aitzineko udalaren ahobateko adostasunarekin, bertze
40 hektarea urbanizagarri gisa sailkatzea erabaki zuten. Chapeau!
Gauzak horrela,
Aroztegiako etxeak egitera, eta eskuarki kalkuluetarako erabiltzen den hiru
pertsonako familia nuklearraren tipologia kontuan hartuta, Aroztegiak 756
pertsonako bizigune berria ekarriko luke; Lekarozen 341 bizi direla jakinda
%55eko hazkundea, hau da, herria bikoiztuko litzateke. Bistan denez, horrek ez
du herriko beharrekin deus ikustekorik. Eta dagoeneko aipatu ditugun datuen
argitara, ezta Baztango beharrekin ere. Gainera Aroztegiako eremuak Lekarozko
herrigunearekin ez du jarraikortasunik, hortaz, aurrikusten dituzten etxeek
gune berria eratuko lukete, Elizondo alderat, lehen aipatu dugun bailara
barneko pilaketa handituz eta horrela, desoreka handiagotuz eta lurralde
desegituratzaile moduan jokatuz. Aipatzekoa da, halaber, horrelako egitasmo
batek dituen ondorio zuzenak: uraren horniketa, errepide azpiegitura berriak,
auto-mugikortasunaren handiagotzea, oinarrizko zerbitzuen hedapena (zaborrak,
eskolak, argiteria…), eta kasu zehatz honetan egitasmoak zituen gabezi
teknikoak eta zehaztasun faltak: eraikigarritasun koefizienteak, etxeak orain
bortz urte sutea izan zen baso-lurzatian egin nahi izatea, %10eko malda
gainditzen duten lurzati urbanizagarriak zehaztea…
Aurkakotasuna
antolatu
Inguramari horretan
Aroztegiaren aurkako mugimendua antolatu zen. Hasieran, Lekarozen bertan,
Herriko Batzarraren[1]
bidez. Batzarraren erabakiari jarraikiz NaBaiko udalaren agintekeriaren
aitzinean herri galdeketa antolatu zuten, 2009ko urriaren 5ean izan zen eta
bertan parte hartu zuten herritarren %67 egitasmoaren aurka agertu zen.
Arozarena-Urbistondotarrak herrian bizi zirela jakinda eta herrian zegoen
tentsio eta presioa kontuan hartuta, aski emaitza ona; %26k berriz, alde egin
zuen eta %9k txuri bozkatu. Baztango udaletxeak, haatik, egitasmoa babestea
erabaki zuen. Gauzak horrela, eta eztabaida Baztan osorat hedatzeko
borondatearekin eta herri barneko presioa arintzeko Aroztegia eta gero zer?
taldea sortu zen. Taldearen helburua egitasmo zentzugabe hau geldiarazi
bidenabar oraingo garapen eta jendarte ereduaren inguruko eztabaida sustatzea
izan da. Egitasmoaren aurkako lanketan, amaiurtarrekin bat eginik Baztan
Bizirik nahi dugu! Aroztegia eta Munoa gelditu! Herriaren hitza
errespetatu! lelo hirukoitzarekin Elizondoko karriketan manifestaldi
jendetsua egin zen. 2010eko uztailan izan zen
eta 800 baztandar inguruk parte hartu zuten. Garai horretan amaiurtarrak Munoan
egin nahi zen harrobi egitasmo baten aurka ari ziren, beraz, guttieneko puntu
komunak adostuta, Baztango eragile pila
baten atxekimendua izan zuen manifestaldia egin zen. Batzarrak, solasaldiak,
bizikleta martxak, mendi ibilaldiak, elkarretaratzeak, kontzertuak e.a. ere
egin izan dira. Haatik, Baztango aitzineko udalak herritarrei kasu egin
beharrean Palacio de Aroztegiako sustatzaile zalantzagarriekin bat
egitea nahiago izan zuen, proiektua egin ahal izateko Udal Plana behin betiko
aldatzea onartuz. Hortaz, auzibideetarat jo eta, horrela, alde batetik
hasierako onespenaren aurka gorako errekurtsoa aurkeztu zen, eta bertzetik, Udal Planaren behin betiko aldaketaren
erabakiaren aurka administrazioarekiko auzi epaitegian bertze errekurtsoa. Biak
ere Nafarroako Gobernuaren aurka, bera baita azken arduraduna. Gorako
errekurtsoa sutea izandako baso-zoruaren birsailkapenarengatik eta, bertzea,
Udal Planaren aldaketarengatik. Baztango aitzineko udala sustatzaileekin itsuki
lerroturik, auzibidean Nafarroako
Gobernuarekin eta enpresarekin parte gisa jokatzea erabaki zuen, eta horrela,
baztandarren diruetatik 10.000€ gastatu zituen. Betiere udal berriaren
osaketarekin, udal gobernu berriak Bilduren eta Ezkerraren ekimenez egitasmoari
buruzko desadostasun publikoa agertu eta auzibideetan parte ez izatea erabaki
du; halaber, proiektua gibelerat bota ahal izateko txostena galdegin du.
Bertzalde, aipagarria da afera guzti honetan Diario de Noticias
egunkariak egitasmo espekulatzaile honen
alde izan duen jarrera gogorra eta egin duen lana. Zorionez inguruan
eskualde mailako egitura komunikatibo sendoa dugu – irratia, telebista eta aldizkaria-
eta horrek lan militante jarraituarekin medio handien eragina jokatzeko aukera
ezin hobea eskaintzen du.
Egitasmoaren
aurkako lanean gure mugak berehala ikusi genituen. Horrelako egitasmoak
orokortasun baten barnean garatzen dira, eta beharrezkoa da egitura orokor hori
ere salatzea. Ildo horretan Nafarroa Bizirik Nahi Dugu koordinakundearen
sorreran eta mobilizazio dinamikan parte hartzen hasi
ginen, toki bakoitzeko borroketatik abiatuta, egitasmo burugabe horiek
ahalbidetzen duten jendarte eredua eta erakundeen jarrera inposatzailea jokatzeko.
Halaber, garbi izanda gai hauek gai soziopolitikoak direla eta eztabaida eta
borroka eremu horretan kokatu behar dela, hainbat arlo tekniko lantzeko
zailtasunak izan ditugu; zentzu horretan, afera teknikoari buruz Sustrai
Eraketaren laguntza aski lagungarria izan da eta, gutako aunitz bertako kide
egin gara.
JOSEBA OTONDO
BIKONDOA
ELIZONDO
[1]
Baztan udalerri bakarra izaganatik hamabotz herriz osatua dago, eta herri
horietako bakoitzak ezagutza ofiziala duen Herriko Batzarra dauka. Udaletxea
eta herrietako batzarreak beren zinpeko alkateekin bailarako Batzar Nagusian
biltzen dira.
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina